Με αφορμή δύο βιβλία:Η πόλη ως δημόσιος χώρος των πολιτών

Οδεύοντας προς τις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές, αναδύονται κάποια σοβαρά, βεβαίως και θεωρητικά ζητήματα για την πόλη...
του ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΑΥΡΙΔΗ, Μετέωροι χώροι της ετερότητας (εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σελ. 284) και της ΣΑΣΑΣ ΛΑΔΑ (επιμέλεια), Μετα-τοπίσεις: Φύλο, διαφορά και αστικός χώρος (κείμενα: Ντίνα Βαΐου, Βάνα Τεντοκάλη, Άννη Βρυχέα, Βάσω Τροβά, Χάρις Χριστοδούλου, Ρούλη Λυκογιάννη, Μυρτώ Χρονάκη, Λυδία Καλλιπολίτη, Αλέξανδρος Τσάμης, Δήμητρα Χατζησάββα, Jos Boys, Jane Rendel - εκδόσεις Futura, σελ. 268)

Το μετέωρο βήμα από το ταυτό στο έτερο
ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

Ο Σταύρος Σταυρίδης αν και αρχιτέκτονας είναι ένας «επίμονος κηπουρός». Καλλιεργεί με προσήλωση ιδέες και σκέψεις αναφορικά με την πόλη και την κατοίκηση, στρατευμένος στο όραμα μια ανοιχτής συμμετοχικής διαδικασίας κοινωνικών και χωρικών μεταπλάσεων. Διερευνά με οξυδέρκεια και αφοσίωση τον αστικό χώρο και την ανθρώπινη συμπεριφορά και χειραφέτηση, χρησιμοποιώντας συνδυαστικά, όχι μόνον τα μεθοδολογικά εργαλεία της επιστήμης του αλλά και ανθρωπολογικά, κοινωνιολογικά, φιλοσοφικά, πολιτικά και αισθητικά ανάλογα. Υιοθετεί μια διεπιστημονική θεώρηση, απαραίτητη για να προσεγγίσει την πολυπλοκότητα των αστικών φαινομένων και να εξετάσει τις τροπές και τις εκφάνσεις του γεωλογικού στρώματος των πόλεων. Διευρύνοντας τους προβληματισμούς που είχε εισάγει στο προηγούμενο, εξαιρετικά ενδιαφέρον και βραβευμένο δοκίμιό του Από την πόλη οθόνη στην πόλη σκηνή (2002, κρατικό βραβείο δοκιμίου), αντιμετωπίζει την πόλη και τα αστικά χωρικά διαθέσιμα ως ένα ενεργό και ανεξάντλητο πεδίο δυνατοτήτων. Έναν αινιγματικό χώρο απρόβλεπτων συμβάντων, ένα μυστικό κήπο ανεκπλήρωτων επιθυμιών, μια υπαίθρια αυτοσχέδια θεατρική σκηνή δυνητικών συναντήσεων με την ετερότητα.
Διερευνά την κατοίκηση των πόλεων σαν ένα πλέγμα σχέσεων με το «άλλο», μια διαδικασία δημιουργικών τροποποιητικών παρεμβάσεων. Όχι σαν εγκιβωτισμό στην ασφάλεια της περιμέτρου του οικείου, αλλά σαν μια περιπλάνηση στην ηδονή του απρόβλεπτου. Στην τρέχουσα λογική των φυλασσόμενων «αστικών θυλάκων», που προστατεύουν απομονώνοντας, των σύγχρονων «αστικών τειχών», που ελέγχουν περιχαρακώνοντας, της κοινωνίας της επιτήρησης, που επιβλέπει και καθοδηγεί με κανονιστικές αρχές και τυποποιητικούς κανόνες, αντιτάσσει την ποιητική των απρόβλεπτων καταστάσεων, την ανάδειξη του τυχαίου, τη στρατηγική των αυτόνομων κινήσεων και δράσεων, που ιδρύουν χώρους και χωροποιούν όνειρα. Στις ουτοπίες του παρελθόντος αναζητά τη γενεαλογία των αστικών προσδοκιών. Στις κοινωνικοπολιτικές και φιλοσοφικές θεωρήσεις αιχμής του παρόντος, αλιεύει τα στοχαστικά ερείσματα, που θα γεφυρώσουν τις ασυνέχειες και τις ασυμβατότητες των χωρικών επιμερισμών. Αναζητά τις δράσεις που θα άρουν τους κάθε λογής αστικούς κατακερματισμούς, που ποδηγετούν και οριοθετούν τη ζωή μας, εμποδίζοντας την ανοιχτή και ανεμπόδιστη επικοινωνία. Ανιχνεύει τα περάσματα, τις γέφυρες και τις διόδους που μπορούν να χαράξουν στον πολεοδομικό χάρτη οι προσωπικές διαδρομές, οι αστικές ρότες και τα ποντοπόρα περάσματα ελευθερίας στο αστικό συνεχές. Με άλλα λόγια, τα σημεία συνάντησης που μπορούν να διευκολύνουν την επικοινωνία των κατοίκων μιας πόλης και να τους φέρουν κοντά.
Κομβική έννοια στους προβληματισμούς του Σταυρίδη αποτελεί ο μετεωρισμός, ως διαδικασία που επιτρέπει τη μετάπλαση, τη ζύμωση, την ανταλλαγή. Ως κατάσταση που ευνοεί την αμφίδρομη μετακίνηση από ένα καθεστώς προς ένα άλλο. Ως τον αντίποδα κάθε πράξης που οδηγεί στη χωρική απομόνωση και την ερμητική περιχαράκωση σε χωρικά άβατα, σε ελεγχόμενα συστήματα, «απαγορευτικούς χώρους», κιβωτούς, δεξαμενές και θερμοκήπια. Ο εγκλεισμός, κυριολεκτικός και μεταφορικός, σε απομονωμένους θυλάκους που ελέγχουν τα ταυτοτικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων που τους κατοικούν, προστατεύοντας την ομοιογένεια και την καθαρότητα, εμποδίζει την όσμωση και τον δημιουργικό εμποτισμό από στοιχεία της ετερότητας. Σύμφωνα με τον Ζίγκμουντ Μπάουμαν, «Στο τοπίο της πόλης, οι απαγορευτικοί χώροι έχουν γίνει τα ορόσημα της αποσύνθεσης του κοινού, τοπικά εδραζόμενου, κοινοτικού βίου. Η μεικτοφιλία, που είναι εμφυτευμένη στη ζωή της πόλης, ως το αντίθετο της μεικτοφοβίας, φέρει το σπέρμα της ελπίδας να καταστεί η ζωή στην πόλη ένα είδος διαβίωσης που καλεί για συγκατοίκηση και αλληλεπίδραση με την ετερότητα». Στο όραμα του συγγραφέα, οι δρόμοι και οι χώροι της ελευθερίας ιδρύονται από την επαφή με το «άλλο», με την υπέρβαση του «ταυτού» και τον εμπλουτισμό του από σπέρματα γονιμοποιητικά της φαντασίας, της εμπειρίας και της τέχνης: δάνεια, ξένα, αλλότρια. Και αυτό επιτυγχάνεται όχι σε αποστειρωμένα θεματικά πάρκα, σε ναούς του εμπορίου και της επίπλαστης αφθονίας, σε γυάλινους κώδωνες πειραματικών μοντέλων κατοίκησης, αλλά στο δημόσιο χώρο της επικοινωνίας, της συλλογικής εμπειρίας, των απροσδόκητων επαφών και των παροδικών συγκατοικήσεων.
Ο Σταυρίδης, στο παρόν δοκίμιο, με παραδείγματα και θεωρητικές αναφορές, οργανώνει μεθοδολογικά το επιχείρημα μιας ανοικτής κοινωνίας των πολιτών, η οποία προσβλέπει στην αυτοδιαχείριση του αστικού περιβάλλοντος. Ευαγγελίζεται μια ηθική στάση και μια στρατηγική η οποία στοχεύει σε διαδικασίες βελτιωτικών τροποποιήσεων του αρχιτεκτονημένου χώρου. Η αμοιβαία κοινή κατανόηση των πολιτών, ο ποθούμενος συγκερασμός των διαφορετικών οριζόντων, είναι το αποτέλεσμα της κοινής εμπειρίας, και η κοινή εμπειρία είναι αδιανόητη χωρίς τον κοινό χώρο μέσα στην πόλη. Εκεί που ασκείται η τέχνη της διαπραγμάτευσης κοινών νοημάτων και ενός τρόπου συνύπαρξης, εκεί που ενσαρκώνονται τα όνειρα των ανθρώπων.

*Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας
ΠΗΓΗ:ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΑΥΓΗΣ