Πράσινη οικονομία, ναι, αλλά πώς;

Από την χθεσινή Αυγή
του Γιώργου Ιωαννίδη
Πριν από λίγα χρόνια το αίτημα για πρασίνισμα της οικονομίας ακουγόταν ως κάτι το αλλοπρόσαλλο. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε την αναδιάταξη των παγκόσμιων ισορροπιών και την αποσταθεροποίηση ισχυρών και εδραιωμένων συμφερόντων (πετρελαϊκές εταιρείες, μεγάλες βιομηχανίες κ.λπ.). Το αίτημα για πράσινη οικονομία δεν περιοριζόταν στον τρόπο παραγωγής, επεκτεινόταν στην κλίμακα παραγωγής, στον τρόπο διάθεσης του προϊόντος, στο μοντέλο κατανάλωσης, με άλλα λόγια στο πρότυπο κοινωνικής ανάπτυξης. Γιʼ αυτό τον λόγο οι περισσότερο συνεπείς υποστηρικτές του «πράσινου δρόμου προς την ανάπτυξη» ήταν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, συνεπικουρούμενες από κόμματα μιας κάποιας αριστεράς με προνομιακή σχέση με το περιβαλλοντικό ζήτημα (ο ΣΥΝ αποτελεί τυπικό παράδειγμα). Γι' αυτό τον λόγο οι οργανώσεις και τα κόμματα αυτά υπερασπίστηκαν το πρωτόκολλο του Κιότο, παρά το γεγονός ότι ήταν ένα συντηρητικό σχετικά κείμενο. Η μεγάλη σημασία του ήταν στον συμβολισμό. Το αίτημα ήταν «το περιβάλλον πάνω από τα κέρδη», δηλαδή το αίτημα ήταν αριστερό. Μετά όμως ήρθε η οικονομική κρίση και η ύφεση.
Ένα από τα αποτελέσματα της κρίσης ήταν ότι έπληξε κάποια μεγάλα και σταθεροποιημένα μέχρι πρότινος συμφέροντα. Η ανάγκη για επενδύσεις στην «πραγματική οικονομία», που να μπορούν να δίνουν υψηλές αποδόσεις, στάθηκε ισχυρότερη από τις ισορροπίες του παρελθόντος και η πράσινη οικονομία υιοθετήθηκε από τη νέα αμερικανική κυβέρνηση αλλά και από το ΠΑΣΟΚ. Για να σωθεί ο καπιταλισμός, έπρεπε να γίνει πράσινος. Δεν γνωρίζω εάν η ανάδειξη της πράσινης οικονομίας σε «σωσίβιο του συστήματος» ήταν προκαθορισμένη ή όχι. Σε κάθε περίπτωση, είναι σίγουρο ότι κάποιον ρόλο έπαιξαν και οι αγώνες των πολιτών και των φιλοπεριβαλλοντικών κομμάτων (ως προς τη διαμόρφωση μιας γενικής κοινωνικής θετικής προδιάθεσης). Το ότι τελικά είναι η πράσινη οικονομία το σωσίβιο, συνιστά από μόνο του μια κάποια (μικρή) νίκη.
Μέσα σε αυτή τη μετατόπιση, εάν πάρουμε υπόψη τις ιδιαίτερες συγκυριακές συνθήκες που ισχύουν στην ελληνική περίπτωση (κρίση του δικομματισμού, έντονα περιβαλλοντικά προβλήματα, επιδείνωση της ποιότητας ζωής κ.λπ.), μπορούμε να κατανοήσουμε τη δημοσκοπική (και πιθανώς εκλογική) άνοιξη ενός νέου οικολογικού κόμματος. Η ύπαρξή του προφανώς είναι θετική, δεν φτάνει όμως. Δεν φτάνει γιατί και στην περίπτωση των Οικολόγων Πράσινων το κόμμα ακολουθεί τις εξελίξεις, δείχνοντας μια απροθυμία στο να τοποθετηθεί στα επίδικα ζητήματα που αυτές οι εξελίξεις γεννούν.
Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι το ΠΑΣΟΚ είναι απόλυτα ειλικρινές ως προς το ότι θα επιδιώξει μια πράσινη ανάπτυξη, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι οι Οικολόγοι Πράσινοι μπορούν να παίξουν αποτελεσματικά τον ρόλο της οικολογικής συνείδησης της κοινωνίας (ή μιας κυβερνητικής πλειοψηφίας), ακόμα δηλαδή και εάν εφαρμοστεί στην πράξη η πράσινη οικονομία, παραμένει το κεντρικό ερώτημα: «από ποια οικονομικά υποκείμενα»;
Προφανώς το 2015 μπορεί το 20% ή και το 30% της παραγόμενης ενέργειας να είναι από ΑΠΕ. Ποιος όμως θα την παράγει; Εδώ τα πράγματα είναι κάπως «σκοτεινά» ως προς τον λόγο τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και των Οικολόγων Πράσινων. Εάν κρίνουμε από τη γενικότερη πολιτική τους τοποθέτηση και την ιδεολογική τους προδιάθεση, μάλλον το μοντέλο που θα επιλεγεί θα είναι μια ανάπτυξη στηριζόμενη στην αγορά, στις ΣΔΙΤ, στην ιδιωτική παραγωγή ενέργειας. Γιατί όμως αυτό να είναι αυτονόητο; Δεν θα μπορούσε ο παραγωγός αυτής της ενέργειας να είναι η ΔΕΗ ή ακόμη περισσότερο οι ΟΤΑ, έτσι ώστε τα έσοδα της εκμετάλλευσης να επιστρέφουν στην κοινωνία; Γιατί πρέπει να ξηλωθούν όλες οι καλλιέργειες προκειμένου να φυτευτούν ηλιοσυσσωρευτές, πράγμα που θα συμβεί εάν η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος αναπτυχθεί σε ατομική βάση; Τα πρώτα δείγματα τα έχουμε ήδη δει τόσο στο Ειδικό Χωροταξικό για την Ενέργεια, όπου στην αρχική εκδοχή του αναφερόταν ότι ΑΠΕ θα αναπτυχθούν όπου υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον (και όχι όπου το απαιτεί ο κεντρικός σχεδιασμός του συστήματος παραγωγής ενέργειας), τα έχουμε δει στην Κρήτη, όπου οι αγρότες διεκδικούν άδειες για να φυτέψουν φωτοβολταϊκά προκειμένου να πουλήσουν το ρεύμα στη ΔΕΗ, η οποία το αγοράζει ακριβότερα απʼ ό,τι το πουλάει στα νοικοκυριά, απ' ό,τι θα της κόστιζε να το παράγει η ίδια! Το ποιος θα παράγει την ενέργεια σχετίζεται άμεσα με την κατάληξη της κοινωνικής δαπάνης γι΄ αυτή. Θα είναι μια επιχείρηση συλλογικής ιδιοκτησίας όλων ή η τσέπη κάποιου μικρού ή μεγαλύτερου επιχειρηματία; Σε αυτά τα ζητήματα τα πράσινα κόμματα μας τα μασάνε. Αυτά τα ζητήματα για να τα απαντήσεις δεν φτάνει να είσαι οικολόγος, πρέπει να είσαι και αριστερός.

Ο Γ. Ιωαννίδης είναι οικονομολόγος